Henryk Kietlicz herbu własnego (urodzony około 1150 roku, zmarł 22 marca 1219 roku)
Z Bożej łaski i Stolicy Apostolskiej Arcybiskup Gnieźnieński, Legat Urodzony.
W latach 1173 do 1177 pełnił obowiązki wielkorządcy krakowskiego w imieniu księcia Mieszka III. Arcybiskup gnieźnieński od 1199 roku do 22 marca 1219 roku. Legat apostolski na Prusy od lutego 1214 roku do 22 marca 1219 roku.
Jan Długosz utrzymuje, iż Henryk Kietlicz był synem Teodoryka księcia berneńskiego i Eudoksji Piastówny, córki Konrada I Piasta księcia mazowieckiego. Niestety Konrad mazowiecki nie mógł być ojcem, gdyż gdy Kietlicz obejmował arcybiskupstwo, Konrad był małym chłopce.
Niesiecki utrzymuje, iż arcybiksup Kietlicz był za rządów Mieszka III "Starego" w Krakowie jego namiestnikiem. Bardziej prawdopodobne jest, iż arcybiskup Kietlicz, był synem namiestnika krakowskiego albo wnukiem namiestnika krakowskiego.
Pewne jest, iż pochodził z niemieckiego rodu, osiadłego pod Budziszynem w Łużycach saskich nad rzką Sprewą.. Rodzina ta używała w herbie trzy węzły łańcucha pancerzowego złotego, rozchodzące się w trzy strony z jednego tegoż ogniwa. Następnie przeniosła się na Śląsk, jak utrzymuje Paprocki.
Arcybiskup Henryk Kietlicz sprawował urząd w dość ciężkich czasach, kiedy wobec bezustannych zamieszek w kraju, wojen domowych, rozpasanych namiętnościach książąt i panów, zepsucia obyczajów wśród duchowieństwa i ludu oraz różnych klęsk.
W końcu 1199 lub na początku 1200 roku otrzymał od papieża Innocentego III potwierdzenia nominacji na arcybikupstwo gnieźnieńskie.
Jego życiowym zadaniem było wprowadzenie w Polsce reformy, jaką w Kościele Powszechnym przeprowadził papież Grzegorz VII. Jako arcybiskup był rzecznikiem gregoriańskich reform Kościoła próbując przeprowadzić jego reorganizację. W tym duchu walczył o uniezależnienie Kościoła od władzy książęcej, o zapewnienie nie krępowanej przez książąt elekcji biskupów przez kapitułę. Dążył również do stworzenia sądownictwa kościelnego, zakazując duchowieństwu wzajemnego pozywania się przed sądy świeckie.
Pozostawał w otwartym sporze z Władysławem "Laskonogim", którego obłożył klątwą i próbował pozbawić dziedzicznej Wielkopolski za złamanie przywileju łęczyckiego w 1180 roku i zagarnięcie mienia jednego ze zmarłych biskupów. Wygnany przez "Laskonogiego" z Gniezna udał się na wygnanie na Śląsk. Po krótkim pobycie we Wrocławiu arcybikup udał się do Rzymu, gdzie na początku 1207 roku uzyskał poparcie papieża Innocentego III.
Na mocy postanowień papieskich Kietlicz dokonał pierwszego w Polsce kanonicznego wyboru biskupa, którym został Wincenty Kadłubek w 1207 roku. Doprowadził do uznania wszystkich wolności i przywilejów Kościoła w Polsce przez Leszka I "Białego", Konrada I Mazowieckiego i Władysława Odonica na zjeździe w Borzykowej w 1210 roku.
Od papieża Innocentego III otrzymał polecenie przeprowadzenia misji w Prusach.
Za czasów tego arcybiskupa oraz jego następców władza duchowa nad całą rozbitą na dzielnice Polską, skupiona w rękach metropolity gnieźnieńskiego, symbolizowała jedność narodu polskiego.
Od czasów arcybiskupa Kietlicza nosi się przed arcybiskupem metropolitą gnieźnieńskim krzyż na długim drzewcu (crux erecta), który na mocy bulli papieskiej datowanej 12 stycznia 1207 roku ten zaszczyt nadał papież Innocenty III.
W ciągu 20-letnich rządów abp Kietlicz zdołał w dużym stopniu wyegzekwować przestrzeganie zasady celibatu wśród polskiego duchowieństwa oraz wydatnie przyczynił się do sukcesów misyjnych w Prusach. Ani jemu, ani jego następcom nie udało się natomiast uzyskać całkowitej niezależności Kościoła od władzy świeckiej. Książęta nadal mieli spory wpływ na elekcje biskupów i obsadzanie kluczowych stanowisk kościelnych. Mimo to Kietlicz uznawany jest za jednego z najsprawniejszych i najwybitniejszych hierarchów kościelnych XIII stulecia.
Podaczas swoich dlugo-letnich rządów wyświęcił nastepujących biskupów: w 1208 roku na biskupa krakowskiego Wincentego Kadłubka, po rezygnacji którego w 1218 roku Iwa Odrowoża, w Mstowie w 1212 roku na biskupa poznańskiego Pawła, w 1216 roku na biskupa kujawskiego - Michała.
Zwołał aż 15 synodów biskupich (w tym 4 uważane za najważniejsze), często podróżował do Rzymu i prowadził regularną korespondencję z papieżem Innocentym III. Uczestniczył też w obradach Soboru Laterańskiego IV w 1215 roku, który sformułował dogmat o przeistoczeniu. Należy dodać, że to właśnie Kietlicz wyprosił u papieża przywilej noszenia przed sobą krzyża na podobieństwo legatów papieskich. Urząd ten zresztą później otrzymał. W 1214 roku Innocenty III mianował go stałym legatem Stolicy Apostolskiej na Polskę i Prusy, co było pierwszym przypadkiem wyniesienia krajowego hierarchy tak wysoko. Godność tą piastował do śmierci, która nastąpiła 22 marca 1219 roku.
Za czasów Henryka Kietlicza powstał pierwszy w Polsce klasztor panien Cysterekw Trzebnicy w 1203 roku fundacji Henryka I, księcia śląskiego i jego małżonki św. Jadwigi i w Ołoboku, klasztor kanoników regularnych, szpitalnych św. Ducha, ufundowany prze biskupa krakowskiego Pełkę, przeniesiony w 1223 roku przez biskupa Iwa na Prądnik, a następnie w 1244 roku przeniesiony przez biksupa Prandotę do Krakowa. W 1200 roku w Rynikach powstał klasztor Norbertynek fundowany przez księcia raciborskiego Mieszka "Plątonogiego", który w 1228 roku został przeniesiony do Czarnowąsa. W 1217 roku w Naumburgu powstał klasztor Magdalenek dla upadających i pokutujących panien.W 1212 roku powstał pierwszy klasztor Minorytów w Neumarkt i w Świdnicy, fundowany przez św. Jadwigę Śląską oraz drugi klasztor Minorytów fundowany prze Stafana z Werbna, kasztelana księcia Bolesława "Wysokiego". Ponadto powstał klasztor Augustynów w 1209 roku przeniesiony z Sobótki do Wrocławia na Piaski fundowany przez księcia Henryka "Brodatego".
11 maja 1219 roku papież Honoriusz III zwolnił arcybiskupa z obowiązków legata apostolskiego dla Prus, z powodu natężonych prac co odbiło się na zdrowiu arcybiskupa. Zwolnienie to nastapiło już po śmierci arcybiskupa.
Pochowany został - jak podają niektóre źródła - w katedrze gnieźnieńskiej.
Żródła:
Henryk Kietlicz w "Poczet Arcybiskupów Gnieźnieńskich"
Hernyk Kietlicz Arcybiskupi gnieźnieńscy: prymasowie i metropolici polscy od roku 1000 aż do roku 1821 czyli do połączenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego z biskupstwem poznańskim - wg źródeł archiwalnych oprac. Jan Korytkowski
19-07-2023